Τα κάστρα των Ιωαννιτών ιπποτών της Ρόδου έχουν υποστεί ανεπανόρθωτη φθορά. Αιώνες τώρα πολιορκεί η αλμύρα της θάλασσας τη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου προκαλώντας φθορές στα τείχη και τα κτίσματα. Κάθε κύμα που σκάει στην ακτή, σηκώνει σταγόνες νερού που με τη βοήθεια του αέρα τυλίγουν το Κάστρο των Ιπποτών διαβρώνοντάς το.Oι πέτρες είχαν ξεφτίσει. Είχαν αλλοιωθεί, και κάποιες είχαν εξαφανιστεί από τη θέση τους. Ακόμη και πίσω από τις πόρτες, στο εσωτερικό των κτιρίων, οι γλυπτοί διάκοσμοι είχαν καταστραφεί. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα ιπποτικά γείσα δεν αναδείκνυαν τις αλλοτινές τους λεπτομέρειες. Λίγο- πολύ, ολόκληρη η μεσαιωνική πόλη που θεμελιώθηκε στο βόρειο άκρο του νησιού της Ρόδου φάνταζε αδύναμη να αντισταθεί σ΄ αυτόν τον αναπάντεχο εισβολέα. Ήταν η πρώτη εικόνα που αντίκρυσε ο δρ Αλέξης Στεφανής μόλις έφθασε στη Ρόδο από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Ο Αλέξης Στεφανής εκπονούσε τη διδακτορική του διατριβή στο Τμήμα Περιβάλλοντος του πανεπιστημίου υπό την επίβλεψη του καθηγητή Χριστόδουλου Πηλίνη και του καθηγητή στο Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων του ΤΕΙ Αθήνας, Παναγιώτη Θεουλάκη. Περπάτησε μέσα στην πόλη για να δει πού θα στήσει τα επιστημονικά του όργανα και διαπίστωσε πως η απόσταση που τη χώριζε από τη θάλασσα ήταν περίπου από 20 έως 570 μέτρα. Όμως οι φθορές δεν ήταν ομοιογενείς. Κάτι συνέβαινε με τα σταγονίδια που έπεφταν στα τείχη. Κάτι που είχε να κάνει με τη σύστασή τους. «Φαίνεται πως η πόλη δεν ξέρει και η ίδια τι “εχθρό” έχει να αντιμετωπίσει...».
Ασβεστόλιθος
Τα τείχη και τα σπίτια κτίστηκαν με ένα είδος πέτρας που λέγεται βιοκλαστικός ασβεστόλιθος. Η πέτρα αυτή υπάρχει στο νησί. Το χαρακτηριστικό της είναι ότι έχει μεγάλους πόρους και διαθέτει μικρές μηχανικές αντοχές, λέει στα «ΝΕΑ» ο Αλέξης Στεφανής. Γι΄ αυτό και είναι ευάλωτη στα αερολύματα από τη θάλασσα. Τρυπώνουν μέσα στους πόρους και αρχίζουν ανενόχλητα τη διαβρωτική τους δράση. Ο Αλέξης Στεφανής, που σήμερα είναι επιστημονικός συνεργάτης στο Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης του ΤΕΙ, εξέτασε μια πέτρα προσεκτικά από τα τείχη της πόλης. Στη συνέχεια και άλλες πολλές. «Εδώ οι πόροι έχουν διαρρηχθεί. Υπάρχει κοκκώδης αποσάθρωση, χάθηκε το χρώμα, η υφή. Εδώ έχει υποστεί κυψέλωση, χάθηκε ο λίθος, στη θέση του υπάρχει κενό». Σε κάθε βήμα που έκανε παρατηρούσε σχεδόν το ίδιο αποτέλεσμα. «Αυτές οι φθορές σχετίζονται με τη σύσταση των σταγονιδίων. Αλλιώς ξεκινούν από τη θάλασσα και αλλιώς φθάνουν στα τείχη. Μας περιμένει πολλή δουλειά». Εκείνη τη στιγμή ο αέρας φύσαγε από τον βοριά.
Πείραμα
Ο Αλέξης Στεφανής, χωρίς να χάσει χρόνο, πήγε και βρήκε βιοκλαστικούς ασβεστόλιθους όμοιους με εκείνους που χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση της πόλης. Τους έκοψε σε μικρά κομμάτια και τους τοποθέτησε σε διάφορα σημεία της Ρόδου, σε μικρή και μεγάλη απόσταση από τη θάλασσα. Τους άφησε εκεί για έναν χρόνο, ώστε να δει σε τι βαθμό θα διαβρωνόταν η όψη τους. Πήρε και τμήματα πέτρας από τα τείχη. Και από το εσωτερικό σπιτιών. Τα αερολύματα είχαν τον τρόπο τους να διαπερνούν τους εξωτερικούς τοίχους. Τα έβαλε στις αποσκευές του και ξεκίνησε για τη Μυτιλήνη, να τα εξετάσει στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Ο αέρας είχε αλλάξει. Φύσαγε νοτιάς. «Οι μετεωρολογικές συνθήκες που επικρατούν στο νησί καθορίζουν και τη μορφή που θα έχουν τα αερολύματα από τη στιγμή που θα ξεπηδήσουν μέσα από τη θάλασσα μέχρι την ώρα που θα εναποτεθούν στα τείχη. Η διάρκεια παραμονής τους στην ατμόσφαιρα καθορίζει και τη φυσιογνωμία της χημικής τους σύστασης. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι τα σταγονίδια που θα ξεπηδήσουν από το κύμα μπορεί να στεγνώσουν και να πέσουν πάνω στα οικοδομήματα όχι ως νερό αλλά ως ένα κορεσμένο διάλυμα σε χλωριούχο νάτριο».
Αλάτι και θείο
Μπορεί επίσης το αερόλυμα να συναντήσει στον δρόμο του θείο, που προέρχεται από καύσεις πετρελαιοειδών και ορυκτών καυσίμων και να ενωθεί μαζί του. Ή επίσης να βρει κόκκους χώματος και να ενωθεί εξίσου μαζί τους. « Κοιτάζοντας βαθιά μέσα στις πέτρες, διαπιστώσαμε ότι υπήρχαν δύο βασικές κατηγορίες αερολυμάτων που προξενούν τις φθορές. Τα μικροσωματίδια από χλωριούχο νάτριο και εκείνα με θειικό νάτριο».
Αερολύματα προκαλούνται από τα κύματα και μεταφέρονται στην πόλη με τον αέρα.
Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΠΟΛΗ
Τα αερολύματα εισχωρούν στους πόρους του ασβεστόλιθου και καταστρέφουν τείχη, σπίτια, μέγαρα, μνημεία, το μάρμαρο γίνεται τρίμματα γύψου.
Καθώς τα σταγονίδια από τη θάλασσα ορμούν πάνω στα οικοδομήματα, ασκούν πιέσεις στους πόρους του λίθου, πιέσεις κρυστάλλωσης, και αδρανοποιούν τις μηχανικές του αντοχές. Τα αερολύματα έχουν διάσταση από 0,20 μέχρι 5 χιλιοστά του χιλιοστού και εκείνα που αποτελούνται από θειικό νάτριο είναι τα πιο επικίνδυνα. Ενυδατώνονται εύκολα μέσα στους πόρους του λίθου και ο όγκος τους αυξάνεται έως και 300% δημιουργώντας μεγαλύτερη φθορά. Η δράση του θείου γενικότερα προκαλεί τη λεγόμενη γυψοποίηση όπως συμβαίνει και με τα αρχαία μνημεία της Αθήνας. Καίει την πέτρα και την μετατρέπει σε γύψο, τρίμματα. Πολλές φορές τα αερολύματα δεν επικάθονται στην εξωτερική πλευρά των τειχών. Μετακινούνται προς το εσωτερικό του λίθου και διαβρώνουν το εσωτερικό του οικοδομήματος. Είναι το φαινόμενο της κρυπτοεξάνθησης. Ο Αλέξης κρατάει μια από τις πέτρες που είχε αφήσει δοκιμαστικά κοντά στη θάλασσα. Ο ένας χρόνος την είχε αλλάξει. «Δυστυχώς, δεν υπάρχει κάποιος τρόπος για να αποκατασταθούν μόνιμα αυτές οι βλάβες. Μπορούμε να αποκαταστήσουμε την όψη των τειχών, έχουν γίνει τέτοιες προσπάθειες και έχουν εντυπωσιακά αποτελέσματα, όμως η επίδραση της θάλασσας δεν σταματά. Τα κύματα θα συνεχίζουν να σκάνε στην ακτή, ο αέρας θα συνεχίζει να σηκώνει σταγόνες και τα τείχη θα συνεχίζουν να βρίσκονται στην ίδια θέση ανακόπτοντας την πορεία τους».Πηγή: ΝΕΑΡΕΠΟΡΤΑΖ: Στέφανος Κρίκκης skrik@dolnet.gr
