Σελίδες

Τετάρτη 7 Σεπτεμβρίου 2011

Η σύλληψη και η μορφή ενός έργου

Από το βιβλίο του Γιάννη Παππά «Μικρή Συλλογή» (κείμενο με αφορμή τον γλύπτη Αντώνη Αντώνιο):

Μου μιλούσε για τα έργα του, την τέχνη.

- Ευρήκα, μου είπε, στην ακροθαλασσιά ένα παλιό ντεπόζιτο μετάλλινο – ωραίο! Το είχε καταφάγει η σκουριά και η αρμύρα· τρύπες, τρύπες διαφόρων σχημάτων σαν κεντήματα, μα έμενε πάντα η κυβική δομή του, και είχεν αποκτήσει μιαν απαράμιλλη πατίνα: άλλου ώχρες διάφορες, άλλου πράσινο, άλλου κοκκινωπό ή γκρίζο – ένα ωραίο αντικείμενο! Ήμουν ευτυχής με το εύρημα. Γιατί το πρόσεξα; Γιατί μου άρεσε; Γιατί το μάζεψα; Θα απαντήσω.

Μέσα σ’ ένα μεγαλύτερο κιβώτιο από διαφανές πλεξιγκλάς τοποθέτησα το κατεστραμμένο ντεπόζιτο· το περιέχον και το περιεχόμενο. Συμπλήρωσα το έργο μου με δύο μικρούς σωλήνες: ο ένας βγαίνει από το πλεξιγκλάς, στρέφει προς τα κάτω, προς τη γη, ο άλλος βγαίνει από το ντεπόζιτο, πηγαίνει προς τα επάνω, και ύστερα γυρίζει προς τη γη – σωλήνες εισαγωγής εξαγωγής.

Με απασχολεί το θέμα της φθοράς και της αφθαρσίας, της ανακύκλωσης και της ατέρμονης συνέχειας.

Ξέρετε, μου είπε, είναι conceptual art (αυτό που λέμε ελληνικά «νοηματική» ή «εννοιολογική τέχνη»).

Δεν ήταν δυνατό να έχω αντίρρηση, και παρακολουθούσα με προσοχή. Με υπομονή μου εξέθεσε τη σύλληψη του έργου και τη μορφή που την εκφράζει.

- Τα δύο διαφορετικά υλικά συμβολίζουν τη φθορά και το αντίθετό της: σκουριασμένο μέταλλο και αναλλοίωτο πλεξιγκλάς. Η διαδρομή των σωλήνων υποδηλώνει ότι όλα ξεκινούν από τη γη και επανέρχονται στη γη αενάως. Σκέπτομαι ένα ορισμένο θέμα, αναζητώ αντικείμενα – οτιδήποτε και σε οποιαδήποτε κατάσταση. Επεμβαίνω τροποποιώντας τα κάποτε ή τα συνδυάζω με άλλα, ώστε να εκφράζεται η ιδέα μου. Την προσήλωσή μου με εμμονή στην ιδέα της φθοράς και της αφθαρσίας εκφράζω με αυτό το έργο μου, που έχει τίτλο «Αφιέρωμα στον Ήφαιστο και τη Δήμητρα».Το εργαστήριο του θεού βρίσκεται στα έγκατα της Γης – από εκεί ξεκινά η δύναμη και η ενέργεια, το υπόγειο πυρ. Η Δήμητρα, χθόνια θεά, είναι εκείνη που μετατρέπει την ανόργανη ύλη σε οργανική, στα μυστηριώδη βάθη της μητέρας Γης.

Αλλά το έργο αυτό έχει και συνειρμικές διασυνδέσεις: με τον αρχαίο ελληνικό λόγο «Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω», με το σύγχρονο ελληνικό λόγο «ζούμε εντός του μέλλοντός μας» και με το θρησκευτικό λόγο «Το φθαρτόν ενδύεται την αφθαρσία και το θνητόν την αθανασία». Αυτός είναι ο αισιόδοξος θάνατος της θρησκείας.

Αυτά ειπώθηκαν με μια ανάσα, και αν τα συγκράτησα ακριβώς, είναι γιατί σημείωνα. Όταν σταμάτησε, σηκώθηκε. Ο καλλιτέχνης αυτός είναι γιγαντόσωμος, άντρας ώριμης ηλικίας, με γένια. Όπως καθόμουν χαμηλά, μου φάνηκε τεράστιος στο ημίφως του δωματίου. Πήρε τη στάση του χάλκινου Ποσειδώνα που είναι στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, με εντυπωσιακή ακρίβεια –ιδίως στην έκφραση των χεριών, των δακτύλων– και είπε με βαριά φωνή: - Και μήπως δεν είναι conceptual art αυτά τα δύο χέρια, το ένα τεντωμένο σαν να θέλει να φθάσει κάτι για να το θωπεύσει και το άλλο απειλητικό, έτοιμο να κεραυνοβολήσει, μήπως δεν εκφράζουν δύο αντίθετες, ισχυρές, υπέροχες έννοιες;

Έμεινε για λίγο έτσι, ζυγιάζοντας το βάρος του σώματός του πότε στο ένα πότε στο άλλο πόδι, περιμένοντας ίσως κάποιο σχόλιο ή μια αντίδραση από μέρους μου.

- Το μόνο που μπορώ να παρατηρήσω, του είπα, είναι ότι τα έργα σου πρέπει να τα συμπληρώνει ο προφορικός ή ο γραπτός λόγος. Θα ήταν μια καλή ιδέα δίπλα στο έργο να υπάρχει ένα κείμενο ή ένα μαγνητόφωνο που να λέγει όσα μου είπες.

- Και γιατί όχι; απάντησε. Φαντασθείτε μία αίθουσα εκθέσεων, με λαμπρό φωτισμό, μαρμαροστρωμένη, με έργα που θα τα έβλεπες και θα σου μιλούσαν: Είμαι «Το Αφιέρωμα στον Ήφαιστο και τη Δήμητρα» και να γιατί ή είμαι «Ο Μυστικός Δείπνος» ή «Η Αέναη Υπέρβαση». Και να τι εννοώ μ’ αυτό το τραπέζι, με ένα εκμαγείο ποδιού, ένα ποτήρι κρασί και ένα καρβέλι ή μ’ αυτό το σανιδένιο κρεβάτι, μισοκαμένο και γεμάτο καρφάρες.

Συμφώνησα. Ο μονόλογος αυτός δεν ήταν για συζήτηση και ο καλλιτέχνης χαμογελώντας με χαιρέτησε κι έφυγε.


005 «Συνειρμική διασύνδεση»- 1987


002 «Αφιέρωμα στην Αθήνα»- 1985


Βιογραφικό

Ο Κύπριος γλύπτης του καθαρού και σκωπτικού βλέμματος

Το πλήρες του όνομα είναι Αντώνης Αντώνιος Θράσου Θεοχάρους. Γεννήθηκε στη Λευκωσία το 1942. Όταν ήταν τριών χρόνων, η οικογένειά του συγκατοικούσε με την οικογένεια του Τεύκρου Ανθία (του σημαντικότερου ποιητή της Κύπρου). Από το έκτο έτος της ηλικίας του, ο πατέρας του είχε εργαστήριο μωσαϊκών, με κοινή αυλή και περιβόλι με το εργαστήριο του Σόλωνα Φραγγουλίδη (βραβείο σε παγκόσμια έκθεση), στο Καραβοστάσι (Σολέας).

Ο Φραγγουλίδης διέκρινε από τότε το ταλέντο του Αντώνιου (στην τέχνη) και του έδωσε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής.

Στο Παγκύπριο Γυμνάσιο ο Τηλ. Κάνθος και ο Διαμαντής (ο οποίος μοιράστηκε το πρώτο βραβείο με τον Χένρυ Μουρ), εκτός από τα τυπικά μαθήματα του σχολείου, τον φρόντισαν ιδιαίτερα στην τέχνη της ζωγραφικής.

Μετά το Γυμνάσιο σπούδασε διακοσμητική και αρχιτεκτονικό σχέδιο. Ασχολήθηκε όμως περισσότερο με τη γλυπτική και τη ζωγραφική.

Το 1986 στην Ελλάδα γνώρισε τον Ακαδημαϊκό γλύπτη Γιάννη Παππά στου οποίου το εργαστήριο έμαθε περισσότερα για την τεχνική και την τέχνη της Γλυπτικής. Συνεργάστηκε δε μαζί του σε ορισμένα έργα.

Έχει λάβει μέρος σε παγκύπριες, πανελλήνιες και ομαδικές εκθέσεις.

Έχει παρουσιάσει τη δουλειά του σε ατομικές εκθέσεις από το 1970.

Το 1997 συμμετέχει στο πρώτο Φεστιβάλ εικαστικών τεχνών στη Λευκωσία.

Το 1999 με άλλους τέσσερις Τήνιους καλλιτέχνες συμμετέχει σε έκθεση με θέμα την «Οδύσσεια», στο Μοντελιμάρ της Μασσαλίας, στη Γαλλία.

Το 2000 η ίδια έκθεση στην αναγεννησιακή πόλη Ανσιέρ της Γαλλίας.

Έργα του υπάρχουν στην πινακοθήκη Πιερίδη, στο σπίτι της Κύπρου «Αθήνα», στην πινακοθήκη σύγχρονης τέχνης στη Λευκωσία, στο Μουσείο Αιγαίου, στα Μουσεία Μοντελιμάρ, Μασσαλίας και Ανσιέρ στη Γαλλία, σε Δημόσια ιδρύματα και σε ιδιωτικές συλλογές και πολλές χώρες του κόσμου.

Κυριακή 22 Μαΐου 2011

Χρωματιστοί υαλοπίνακες: Τεχνολογία, Διάβρωση και Συντήρηση


Α. Καραμπότσος, Μ. Κοντονικολή, Β. Λαμπρόπουλος

Περίληψη

Το βιβλίο περιέχει στο πρώτο κεφάλαιο ιστορικά δεδομένα σχετικά με την εξέλιξη των χρωματιστών υαλοπινάκων στην Ελλάδα και σε άλλες περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται, η τεχνολογία και η διακόσμηση των χρωματιστών υαλοπινάκων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφονται τα είδη φθορών των υλικών των χρωματιστών υαλοπινάκων, που οφείλονται στην παρουσία υγρασίας, ατμοσφαιρικής ρύπανσης, βιολογικών επικαθίσεων, εναλλαγών θερμοκρασίας και προηγούμενων επεμβάσεων συντήρησης. Στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφονται δεδομένα συντήρησης και αποκατάστασης των χρωματιστών υαλοπινάκων, όπως ανάλυση του δομικού υλικού, καθαρισμοί και στερεώσεις των επιφανειών, συγκόλληση των θραυσμάτων, συμπλήρωση των περιοχών που λείπουν και τελική αισθητική αποκατάσταση του χρωματιστού υαλοπίνακα.

ISBN 978-960-90083-4-1

Το βιβλίο διατίθεται από τον Β. Λαμπρόπουλο:


Τρίτη 1 Μαρτίου 2011

Πανίσχυρος πολιορκητής η αλμύρα


Τα κάστρα των Ιωαννιτών ιπποτών της Ρόδου έχουν υποστεί ανεπανόρθωτη φθορά. Αιώνες τώρα πολιορκεί η αλμύρα της θάλασσας τη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου προκαλώντας φθορές στα τείχη και τα κτίσματα. Κάθε κύμα που σκάει στην ακτή, σηκώνει σταγόνες νερού που με τη βοήθεια του αέρα τυλίγουν το Κάστρο των Ιπποτών διαβρώνοντάς το.Oι πέτρες είχαν ξεφτίσει. Είχαν αλλοιωθεί, και κάποιες είχαν εξαφανιστεί από τη θέση τους. Ακόμη και πίσω από τις πόρτες, στο εσωτερικό των κτιρίων, οι γλυπτοί διάκοσμοι είχαν καταστραφεί. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα ιπποτικά γείσα δεν αναδείκνυαν τις αλλοτινές τους λεπτομέρειες. Λίγο- πολύ, ολόκληρη η μεσαιωνική πόλη που θεμελιώθηκε στο βόρειο άκρο του νησιού της Ρόδου φάνταζε αδύναμη να αντισταθεί σ΄ αυτόν τον αναπάντεχο εισβολέα. Ήταν η πρώτη εικόνα που αντίκρυσε ο δρ Αλέξης Στεφανής μόλις έφθασε στη Ρόδο από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Ο Αλέξης Στεφανής εκπονούσε τη διδακτορική του διατριβή στο Τμήμα Περιβάλλοντος του πανεπιστημίου υπό την επίβλεψη του καθηγητή Χριστόδουλου Πηλίνη και του καθηγητή στο Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων του ΤΕΙ Αθήνας, Παναγιώτη Θεουλάκη. Περπάτησε μέσα στην πόλη για να δει πού θα στήσει τα επιστημονικά του όργανα και διαπίστωσε πως η απόσταση που τη χώριζε από τη θάλασσα ήταν περίπου από 20 έως 570 μέτρα. Όμως οι φθορές δεν ήταν ομοιογενείς. Κάτι συνέβαινε με τα σταγονίδια που έπεφταν στα τείχη. Κάτι που είχε να κάνει με τη σύστασή τους. «Φαίνεται πως η πόλη δεν ξέρει και η ίδια τι “εχθρό” έχει να αντιμετωπίσει...».
Ασβεστόλιθος
Τα τείχη και τα σπίτια κτίστηκαν με ένα είδος πέτρας που λέγεται βιοκλαστικός ασβεστόλιθος. Η πέτρα αυτή υπάρχει στο νησί. Το χαρακτηριστικό της είναι ότι έχει μεγάλους πόρους και διαθέτει μικρές μηχανικές αντοχές, λέει στα «ΝΕΑ» ο Αλέξης Στεφανής. Γι΄ αυτό και είναι ευάλωτη στα αερολύματα από τη θάλασσα. Τρυπώνουν μέσα στους πόρους και αρχίζουν ανενόχλητα τη διαβρωτική τους δράση. Ο Αλέξης Στεφανής, που σήμερα είναι επιστημονικός συνεργάτης στο Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης του ΤΕΙ, εξέτασε μια πέτρα προσεκτικά από τα τείχη της πόλης. Στη συνέχεια και άλλες πολλές. «Εδώ οι πόροι έχουν διαρρηχθεί. Υπάρχει κοκκώδης αποσάθρωση, χάθηκε το χρώμα, η υφή. Εδώ έχει υποστεί κυψέλωση, χάθηκε ο λίθος, στη θέση του υπάρχει κενό». Σε κάθε βήμα που έκανε παρατηρούσε σχεδόν το ίδιο αποτέλεσμα. «Αυτές οι φθορές σχετίζονται με τη σύσταση των σταγονιδίων. Αλλιώς ξεκινούν από τη θάλασσα και αλλιώς φθάνουν στα τείχη. Μας περιμένει πολλή δουλειά». Εκείνη τη στιγμή ο αέρας φύσαγε από τον βοριά.
Πείραμα
Ο Αλέξης Στεφανής, χωρίς να χάσει χρόνο, πήγε και βρήκε βιοκλαστικούς ασβεστόλιθους όμοιους με εκείνους που χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση της πόλης. Τους έκοψε σε μικρά κομμάτια και τους τοποθέτησε σε διάφορα σημεία της Ρόδου, σε μικρή και μεγάλη απόσταση από τη θάλασσα. Τους άφησε εκεί για έναν χρόνο, ώστε να δει σε τι βαθμό θα διαβρωνόταν η όψη τους. Πήρε και τμήματα πέτρας από τα τείχη. Και από το εσωτερικό σπιτιών. Τα αερολύματα είχαν τον τρόπο τους να διαπερνούν τους εξωτερικούς τοίχους. Τα έβαλε στις αποσκευές του και ξεκίνησε για τη Μυτιλήνη, να τα εξετάσει στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Ο αέρας είχε αλλάξει. Φύσαγε νοτιάς. «Οι μετεωρολογικές συνθήκες που επικρατούν στο νησί καθορίζουν και τη μορφή που θα έχουν τα αερολύματα από τη στιγμή που θα ξεπηδήσουν μέσα από τη θάλασσα μέχρι την ώρα που θα εναποτεθούν στα τείχη. Η διάρκεια παραμονής τους στην ατμόσφαιρα καθορίζει και τη φυσιογνωμία της χημικής τους σύστασης. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι τα σταγονίδια που θα ξεπηδήσουν από το κύμα μπορεί να στεγνώσουν και να πέσουν πάνω στα οικοδομήματα όχι ως νερό αλλά ως ένα κορεσμένο διάλυμα σε χλωριούχο νάτριο».
Αλάτι και θείο
Μπορεί επίσης το αερόλυμα να συναντήσει στον δρόμο του θείο, που προέρχεται από καύσεις πετρελαιοειδών και ορυκτών καυσίμων και να ενωθεί μαζί του. Ή επίσης να βρει κόκκους χώματος και να ενωθεί εξίσου μαζί τους. « Κοιτάζοντας βαθιά μέσα στις πέτρες, διαπιστώσαμε ότι υπήρχαν δύο βασικές κατηγορίες αερολυμάτων που προξενούν τις φθορές. Τα μικροσωματίδια από χλωριούχο νάτριο και εκείνα με θειικό νάτριο».


Αερολύματα προκαλούνται από τα κύματα και μεταφέρονται στην πόλη με τον αέρα.

Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΠΟΛΗ
Τα αερολύματα εισχωρούν στους πόρους του ασβεστόλιθου και καταστρέφουν τείχη, σπίτια, μέγαρα, μνημεία, το μάρμαρο γίνεται τρίμματα γύψου.



Καθώς τα σταγονίδια από τη θάλασσα ορμούν πάνω στα οικοδομήματα, ασκούν πιέσεις στους πόρους του λίθου, πιέσεις κρυστάλλωσης, και αδρανοποιούν τις μηχανικές του αντοχές. Τα αερολύματα έχουν διάσταση από 0,20 μέχρι 5 χιλιοστά του χιλιοστού και εκείνα που αποτελούνται από θειικό νάτριο είναι τα πιο επικίνδυνα. Ενυδατώνονται εύκολα μέσα στους πόρους του λίθου και ο όγκος τους αυξάνεται έως και 300% δημιουργώντας μεγαλύτερη φθορά. Η δράση του θείου γενικότερα προκαλεί τη λεγόμενη γυψοποίηση όπως συμβαίνει και με τα αρχαία μνημεία της Αθήνας. Καίει την πέτρα και την μετατρέπει σε γύψο, τρίμματα. Πολλές φορές τα αερολύματα δεν επικάθονται στην εξωτερική πλευρά των τειχών. Μετακινούνται προς το εσωτερικό του λίθου και διαβρώνουν το εσωτερικό του οικοδομήματος. Είναι το φαινόμενο της κρυπτοεξάνθησης. Ο Αλέξης κρατάει μια από τις πέτρες που είχε αφήσει δοκιμαστικά κοντά στη θάλασσα. Ο ένας χρόνος την είχε αλλάξει. «Δυστυχώς, δεν υπάρχει κάποιος τρόπος για να αποκατασταθούν μόνιμα αυτές οι βλάβες. Μπορούμε να αποκαταστήσουμε την όψη των τειχών, έχουν γίνει τέτοιες προσπάθειες και έχουν εντυπωσιακά αποτελέσματα, όμως η επίδραση της θάλασσας δεν σταματά. Τα κύματα θα συνεχίζουν να σκάνε στην ακτή, ο αέρας θα συνεχίζει να σηκώνει σταγόνες και τα τείχη θα συνεχίζουν να βρίσκονται στην ίδια θέση ανακόπτοντας την πορεία τους».Πηγή: ΝΕΑΡΕΠΟΡΤΑΖ: Στέφανος Κρίκκης skrik@dolnet.gr

Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου 2011

Πόσο αιώνιο είναι το κίτρινο του Van Gogh;



Γράφει ο Άκης Μπογιατζής
Όλοι μας έχουμε θαυμάσει τα ηλιοτρόπια του Van Gogh (για την ακρίβεια, κάποια, ή κάποιες από τις πολλές εκδοχές που μας κληροδότησε). Και αν είχαμε την ευκαιρία να δούμε κάποιο εκ του φυσικού, θα μέναμε άναυδοι μπροστά στην ζωντάνια του κίτρινου σε αυτά. Ο μύθος λέει ότι ο ζωγράφος ξυπνούσε πολύ νωρίς για να προλάβει την ώρα που τα λουλούδια θα είχαν το ζωντανότερο κίτρινο, προτού αυτά με την πάροδο της μέρας άρχιζαν να φθίνουν. Συχνά ένας ζωγράφος κάνει την έρευνά του και καταλήγει να χρησιμοποιεί αντισυμβατικά, και κάποτε ασύμβατα υλικά, προκειμένου να επιτύχει τον καλλιτεχνικό σκοπό του. Ήξερε άραγε Van Gogh ότι ο συνδυασμός χρωμάτων που χρησιμοποιούσε, ίσως κάποτε να έκαναν το κίτρινο να σιγοφθίνει;
Πιστεύω ότι ένα από τα μεγαλύτερα κέρδη του σύγχρονου πολιτισμού είναι η ικανότητα να απομυθοποιεί τον εαυτό του. Θυμάμαι που ο παππούς μου και ο πατέρας μου ανέφεραν συχνά για το τάδε μεταλλικό αντικείμενο (κάποιο γρανάζι), ή μηχάνημα (κάποιο παλιό ραδιόφωνο) ότι είναι "αθάνατο". Σήμερα πολλοί θα άκουγαν κάτι τέτοιο με κάποιο κρυφό μειδίαμα. Στη συνείδηση και του τελευταίου ανθρώπου σήμερα έχει περάσει η άποψη ότι τα υλικά αντικείμενα φθείρονται, ακόμη και εκείνα που δημιουργεί ο ίδιος ο άνθρωπος ως μια καλύτερη και ανθεκτικότερη απομίμηση της φύσης. Το πιο εκπληκτικό είναι ότι η ανάγκη για αυτοαπομυθοποίηση των προϊόντων του πολιτισμού βαίνει αυξανόμενη, καθώς ο υφέρπων ναρκισσισμός του ανθρώπινου είδους έχει εγγράψει σε κάποιο εσωτερικό φλοιό του εγκεφάλου ένα κενό κουτάκι που κάποτε θα φιλοξενήσει το "τέλειο" δημιούργημα. Μέχρι βέβαια, να ανακαλύψει ο ίδιος ή κάποιος άλλος αργότερα, ότι ούτε και αυτό είναι "τέλειο". O Van Gogh αποτύπωνε τον τρόπο που αντιλαμβανόταν ο ίδιος τη φθαρτή ομορφιά της φύσης χρησιμοποιώντας ένα σχεδόν "άφθαρτο" μέσο. Ενώ τα μοντέλα-λουλούδια του μετά από λίγες μέρες περνούσαν στην ανυπαρξία, η τέχνη του ήταν εκεί, και θα έμενε για πολλά χρόνια και ίσως αιώνες!

Κάποια μέρα, αρχικά διαπιστώσαμε βάσει στοιχείων πόσο φθαρτά είναι τα οργανικά υλικά. Αυτά που απαρτίζουν τη μεγάλη οικογένεια της "μαλακής" ύλης (=soft matter). Τα βερνίκια σε ένα πίνακα ζωγραφικής και κατά δεύτερο λόγο και το λάδι ή το αβγό που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης για να διασπείρει τα χρώματά του, κιτρινίζουν μέσα σε λίγα χρόνια, και αν αφεθούν, μπορεί και να γίνουν πολύ σκούρα, σε βαθμό που να μην αναγνωρίζεται το έργο στο οποίο ανήκουν. Κάποτε, ήρθε η στιγμή να διαπιστώσουμε με οδύνη, ότι ακόμα και τα αθάνατα ανόργανα υλικά, όπως για παράδειγμα, τα μάρμαρα του Παρθενώνα, μπορούσαν να πάθουν ανεπανόρθωτη φθορά από το περιβάλλον, με λίγη βοήθεια, βέβαια και από τον άνθρωπο. Οι πιο αισιόδοξοι από τους ειδικούς των έργων τέχνης, ίσως δεν μπορούσαν να βάλουν με το μυαλό τους ότι ίσως και οι ανόργανες χρωστικές (ή αλλιώς, τα πιγμέντα) μπορούν να αλλοιώνονται.
Από το δέκατο ένατο αιώνα είχε παρατηρηθεί ότι το κίτρινο του χρωμίου, όπως εκείνο που χρησιμοποιούσε ο Van Gogh έχανε σταδιακά τη ζωντάνια του κάτω από το φως. Το συγκεκριμένο κίτρινο αποτελείται από χρωμικό μόλυβδο σε καθαρή μορφή, ή με κάποιες σκόπιμες προσμίξεις. Για την ιστορία τώρα, ο χρωμικός μόλυβδος περιέχει εξασθενές χρώμιο, που όσοι παρακολουθούν την επικαιρότητα, τελευταία έχει γίνει "διάσημο" επειδή είναι πολύ τοξικό. Οι ζωγράφοι σήμερα το γνωρίζουν αυτό, πλην όμως, πολλοί από αυτούς εξακολουθούν να το χρησιμοποιούν επειδή έχει εκείνη τη μοναδική λαμπρή χροιά. Ο γράφων έχει διαπιστώσει από πρώτο χέρι, ότι ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας για παράδειγμα, χρησιμοποιούσε συχνά το κίτρινο του χρωμίου. Το ζήτημα της τοξικότητας είναι βέβαια κάτι διαφορετικό, που ανοίγει άλλη συζήτηση. Εκείνο που προβληματίζει σε καθαρά καλλιτεχνικό επίπεδο, είναι ότι το κίτρινο του χρωμίου δεν διατηρεί τη λάμψη του για πάντα όταν ο καλλιτέχνης το αναμιγνύει με κάποιο συγκεκριμένο λευκό. Στην περίπτωση του Van Gogh, καθώς και κάποιων άλλων ζωγράφων είχε αναμιχθεί, ή βρισκόταν σε επαφή με θειικά άλατα (θειικό μόλυβδο, ή θειικό βάριο). Τότε μόνο, το ζηλευτό και λαμπρό εξασθενές χρώμιο μετατρεπόταν στο ταπεινό και πράσινης απόχρωσης τρισθενές, μέσω μιας χημικής διαδικασίας που οι χημικοί τη γνωρίζουν καλά και την ονομάζουν αναγωγή.

Τί μας διδάσκει αυτό; Οι επίπονες προσπάθειες κάποιων ερευνητών που έδωσαν αυτό το αποτέλεσμα είναι μόνο η αρχή। Μιλάμε για έργα τέχνης που στο χρηματιστήριο της Τέχνης συχνά αποτιμώνται σε εκατοντάδες χιλιάδες, ή και εκατομμύρια ευρώ। Προκύπτει συνεπώς εύλογη η ανάγκη να σκεφτεί ο ειδικός κάποια ενέργεια ώστε να καθυστερήσει, να σταματήσει, ή ακόμα και να αντιστρέψει αυτή τη διαδικασία. Στον τομέα των οργανικών υλικών όπως τα βερνίκια, η κύρια δράση της θεραπείας περιέχει τη μαγική λέξη "αντικατάσταση", κάτι που όπως σήμερα γνωρίζουν οι ειδικοί, μπορεί να περιέχει κινδύνους για το πολύτιμο αντικείμενο, οπωσδήποτε δεν αποτελεί πανάκεια, και που σε κάθε περίπτωση οφείλουμε να την εφαρμόσουμε με περισσή σύνεση και γνώση. Στην περίπτωση όμως των χρωστικών, που αποτελούν την καρδιά της τέχνης; Σαφής απάντηση δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή που μιλάμε, και ίσως αργήσει να δοθεί. Φυσικά κάποιος που γνωρίζει λίγη χημεία μπορεί να προτείνει κάποια συστήματα με πιθανότητες θεραπείας, αλλά τα αντικείμενα τέχνης συχνά είναι εξαιρετικά σύνθετα και μια ιδέα που διατυπώνεται στο χαρτί, μπορεί να μην εφαρμόζεται εύκολα στην πράξη.

Κάτι που ίσως αποκομίσουμε σαν πιο άμεσο δίδαγμα, είναι κάποιες "συνταγές" για τον σύγχρονο καλλιτέχνη που θέλει οπωσδήποτε να χρησιμοποιήσει το κίτρινο του χρωμίου, ώστε να αποφεύγεται η αναγωγή του σε τρισθενές χρώμιο και συνεπώς το ανεπιθύμητο πρασίνισμα.
Ο χώρος της τέχνης όλο και περισσότερο συγκεντρώνει την προσοχή της επιστήμης, και φαίνεται ότι θα συνεχίσει να τη συγκεντρώνει, αφού επιφυλάσσει εκπλήξεις που προέρχονται από τα υλικά της φύσης και (κυρίως από) τη σύνθετη χρησιμοποίησή τους. Ακριβώς αυτό το τελευταίο, μπορεί να αποτελεί κάποιο μεγάλο καλλιτεχνικό μυστικό μιας ιδιοφυΐας, αλλά μπορεί ταυτόχρονα να κρύβει και μια βραδυφλεγή ωρολογιακή βόμβα που εκείνος δεν μπορούσε να γνωρίζει.
Δείτε ένα ρεπορτάζ για τα αποτελέσματα της έρευνας.
Αναδημοσίευση από: MOREwithLESS blog